AJUR TEKNİĞİNİN

TASARIMDA YENİLİKÇİ VE YARATICI UYGULAMALARI VE TASARIMA KATKISI

1.AJUR

Delerek oluşturulan işçiliktir. Erken Etrüsk Döneminde görülür. Roma döneminde sevilen bir işçiliktir. En gelişmiş örnekleri Bizans döneminde görülür. M.S. 2. yy.’da Roma kuyumcuları; hellenistik takıların aşırı karmaşık düzenlemelerinden, kibarlık ve inceliğinden kurtulup sade takılar üretmişlerdir. Bol süs taşı kullanmışlardır. Daha sonraları, Bizanslılarda kullanılan ve telkari(fligre)tekniğinin temelini oluşturan ajur tekniği ortaya çıkmıştır. Evlilik yüzükleri ilk kez Romalılar kullanmıştır. Küpeler, Roma ve Paris’i etkisi altına alan gotik sanatı mücevheri de etkilemiştir. Küpe ve bileziklerin yerini, kutsal takılan takılar almış, erkekler başlarına çelenkler takmışlardır.

2.DELİK İŞİ ( KESME, AJUR )

Madeni eserlerin üzerine, kesici ve delici aletler kullanılarak, delikli süslemelerin yapıldığı tekniğe "delik işi” kesme veya ajur tekniği denir. Delik işi  tekniği ile süslemeler yapılırken, bazen maden tabakasının üzerine çizilen desenin zemin kısımları kesilerek çıkartılır; bazen de zemin bırakılarak desenler kesilip çıkartılır. Sonra kesilen kenarlar törpülenerek pürüzleri giderilir. 

Yakın Doğu’da delik işi tekniği Eski Çağ’dan itibaren kullanılan bir tekniktir. Ancak çelik aletlerin kullanılmasına geçilmeden önceki devirlerde (Tunç Çağ’ında) bu teknik, yalnızca altın ve gümüş gibi yumuşak madenlerin üzerine uygulanabilmiştir. Tunç Çağ’ına ait tunç eserlerin üzerinde görülen delik işi süslemelerin hepsi döküm tekniği ile elde edilmiştir. 

Bakır ve bakır alaşımlarından yapılan eserleri, kesme ve delme aletleri kullanarak deik işi desenlerle süsleme, yani madeni kafes haline getirme, İslamlık devrinde - özellikle Selçuklu devrinde – büyük bir gelişme göstermiştir. Bu devirde ajur tekniği, hem kandil gibi ince levhalardan dövme tekniği ile yapılan; hem de buhurdan ve mangal gibi dökümle yapılan tunç eserlerin süslemesinde, tek başına veya diğer süsleme teknikleriyle bir arada kullanılmıştır. 

Figür ve nakışları konturlarından keserek veya oyarak bir başka malzemeyi aplike etme ve yaldızlama sanatı Türkler arasında yüzyıllarca yaşamıştır. Bu tekniğin yıllar sonra da sürekliliğini korumasında Oğuz boylarının rolü büyük olmuştur. Osmanlı sanat eserleri içinde bile İç Asya geleneklerinin gelişmiş örneklerini çeşitli sanat kollarında rastlamaktayız. 

Açılan Hun mezarlarında dikkate değer hususlardan biride, ince altın plakalarla aplikeli, törenlerde kullanılan tören yaylarının bulunmuş olmasıdır.

Klasik dönemin girift rumi kıvrımları, büyük bir dikkat ve incelikle kesilerek ahşap üzerinde altınlanmış pirinçten gülleri ve kementleri meydana getirmiştir. Dövme ve döküm tekniğinde çalışılan bu eserler kazıma, kabartma ve ajur tekniğinde desenlendirilirdi.

Osmanlı sanatında, gümüşten ve tombaktan bolca yapılmış buhurdanlar, soğan gövdeleri ve kubbe kapakları ile bazen kırık üç ayakla bir tablaya bağlı, bazen de pedestal ayaklı olarak döküm tekniğinde yapılmışlardır desenlendirmede, ajur ve kazıma teknikleri, girift rumi ve bitkisel kıvrımlar her zaman tercih edilmiştir.

3.Basit Şekliyle Ajur Anlatımı

Ajur işi yapabilmek için bize gerekenler;

-Metal levha

-Kıl testere

-Değişik kalınlıklarda kıl testere uçları

-Matkap

-Matkap uçları

Önce nasıl bir model tapacağımızı belirleriz. Daha sonra metalimizi levha haline getiririz. Plakamızın üzerine modelimizi yapıştırarak onun kurumasını bekleriz. İstersek doğrudan metalin üzerinde de keseceğimiz yerleri belirleyebiliriz. Yalnızca dış hatları keseceksek plakamızın kalınlığına göre kıl testereye uygun uç takılır ( ucun ağız kısmı aşağıya bakacak şekilde ). Gerginliğini de kontrol ettikten sonra kesme işlemine başlarız. Testere ağzının metal üzerinde rahat oynaması için ucu muma süreriz. Testereyi önce aşağıya, sonra yukarıya doğru hareket ettirerek yavaş ve ritmik hareketlerle kesmeye başlarız. Çizgilerimizi takip ederek kesme işlemini bitiririz. 

Ortası boş bir ajur işi yapacaksak ve altına başka bir plaka lehimlenmeyecekse ve bu işimiz bombeli vs. olacaksa model önce dış hatlarından kesilir, sonra uygun aletler seçilerek bombesi verilir. Bombe işlemi bittikten sonra boşaltılacak kısımlar nokta çivi yordamıyla belirlendikten sonra matkap ile 90o lik açıyla uygun uç takılarak delinir. Daha sonra bu deliklerden ( keseceğimiz kısmı görecek şekilde yerleştirerek ) bir ucunu açtığımız kıl testerenin ucunu geçirip gerginliğini sağlayarak sıkıştırırız. Yine aynı şekilde ritimli hareketlerle aşağı yukarı hareket ettirerek kıl testeremizle kesme işini yaparız. Kesme işlemi yaparken dönüşleri testereyi ufak hareketlerle kendi etrafında döndürerek yaparız. Kestiğimiz alan bittiğinde modele geçirdiğimiz ucu açarak parçamızı testereden çıkartırız. Çapakları varsa eğelenerek giderilir. Modelimizin altına başka bir plaka lehimlenecekse bu işlemi bombe vermeden önce yapıp sonra plakamızı lehimleyip dış fazlalıkları kestikten sonra kenarları törpülenerek bombesi verilir. 

 

 

   

                        

4. KESME VE DELME

5.KESİM

Mücevharatçıların belki de en önemli aleti. Temel kesme işlemlerinde kullanılan, metal kesme testeresidir.  Bu aleti çok kullanacağınız için, iyi bir testere çerçevesi seçin, testere dişleri için de aynı şey söz konusudur.  Eğer ucuzunu almayı düsünürseniz çok çabuk kırılacaklardır.

Taş testereler Neolitik zamanlarda ve bronz testerelerde Mısır’da 3500 BC yıllarında ilk olarak kullanılmıştır. Daha sonralari testereler değisik yenileme ve değişimler gördü, özel kullanımlar ve değişik malzemeler sayesinde.  Günümüzün testere çerçevesi  eski Roma yıllarından gelmedir.

Ayarlanabilen mücevheratçı testere çerçevesi değişik boylardaki kırılmış testere dişlerini bile kullanmaya imkan vermektedir.  İki ana parçası vardır, düz ve sertleştirilmiş çelik ve onları bir arada tutan parmak vidası. Ucları iki tane kenarları kesilmiş tutucular testere uçlarını tutar.  Ya el ile yada verilen el vidası ile sıkıştırılırlar. Çok dikkat edilmediği sürece kerpeten kullanılmaması lazımdır, çünkü vidanın dişleri bozulabilir.  Alette tahtadan yapılma bir tutma yeri de vardır.  Testere uçlarının arasındaki mesafeyi ayarlamak vidaların gevşetilmesi ile arka tarafı tutarak sağlanabilir. Bu L şeklindeki arkasının ileri geri gitmesini sağlar. İstenen uzaklık sağlandığında, arkadaki parmak vidası kullanarak sıkılanır. Testere çerçevesi böylece testere dişini gergin tutan yaylı alet görevi üstlenir. Bu yay şeklindeki testere çerçevesi ayarlanabilen bogazı (testere dişinden arka demire kadar) 2 ¼ in, 5 in (çoğu mücevharatçının kullandığı boyutlar) ve birer inch’lik aralar ile 4-12 in derinliğindedir, metalin o derinliklere kadar gitmesine izin verecek şekilde. Çerçevenin boğazı ne kadar derinse, çalışırken onu dengeleme o kadar zor olacaktır, ve tutacak cok sıkı ve dik bir şekilde tutulmalıdır, testerenin kullanım halindeki gibi.

Ayaralanamayan testere çerçeveleri de vardır, ama testere dişlerinin boyu sabit olduğu için sadece tek boylu dişler kullanılabilir. Testere çerçeveleri gerginlikleri kontrol edilebilen, yuvarlak, vidalı çerçevesi ayarlanabilen ve sabitlendikten sonra yerinde tutabilen şekillerde de olabilir. Hareketli parçaları olan aynı işlevi gören diğer çerçeveler de vardır. Bazıları dönmeyi de sağlayan tutacakları olan çerçevelerdir ki bunlar kesme kenarının testere dişinin herhangi bir yönde olmasını sağlayabilirler. Bu özelikle arkadaki desteğin hareketini önlemesi açısından önemlidir, çerçeve böylece yerinden sallanabilir.

6. MÜCEVHERCİNİN TESTERE BIÇAĞI

Mücevhercinin testere bıçakları, ya da genellikle anıldığı gibi delme bıcakları (piercing saw), çelikten ince düz plakalar şeklinde yapılmış olup, çeliği özenle su verilmiş ve sertleştirilmiştir. Genellikle demir içeren veya içermeyen mücevheratları kesmede kullanılan bu alet, daha yumuşak materyaller (fildişi, kemik, kabuk, veya odun) içinde kullanılabilinir.  Yan kesiti diktörtgensel olup, bazılarının arka köşeleri kesmek veya yuvarlak patern izleyebilmek için yuvarlaklaştırılımıştır. Genel uzunluğu her iki ucundaki 2.54 cm lik dişsiz tutacak yerleri sayılmazsa 13.3. cm olup aynı boyda muntazam aralıklarla dizili dişleri kapsayan testere kenarı vardır ki buna kesme bıçakları kapsamında "mill teeth” denilir.

Mücevhercinin testere bıçağının dişleri özel bir açıda ayarlanmıştır. Diş noktası ile boğaz denilen kavisli kısmına "gullet” denilir. Bu bıçakda gullet içbükey kavisli olup, diğer tip bıçakların tersine keskin bir açı yoktur. Herbir inch’deki diş sayısı "nokta” ları belirler, birbirini takip eden dişlerin arasındaki mesafeye ise "boşluk” denilir. Bıçağın kalınlığına "gauge” denir ve boyutları tel "gauge” ile belirlenir. Kalınlık (gauge) birtakım durumlarda çok önemlidir. Kalınlık ne kadar az olursa (lemel) kesim esnasında metal tozu da o denli az olur.     

Üretimleri esnasında dişlere sağlı sollu fazladan en iyi cihaz katılır. Böylelikle diş kendinden daha geniş bir oyuklukta kesme işini hem kolaylıkla görmüş olur hem de bıçağın aşırı ısınması ve kolaylıkla kırılması önlenmiş olur. Enli dişlerin kullanılması fikri eski Romalılara atfedilmiştir. "Band Saw Blades” de aynı nedenlerden ötürü benzer üretilmiştir. 

Bıçak tutacağının içindeyken dişler hem kesilecek metale hem de testere sapına bakmalıdır. Aksi takdirde, bıçak metali yukarı doğru giderken kesip, metalin yukarı kalkması haliyle kötü işçiliğe sonuç verir. Doğru formda kesim metali yerinde tutar.

Bıçağın hassasiyeti bir inch içindeki diş noktaları ile belirlenir ve bu bıçağın kesit kalınlığı ve ağırlığı ile alakalıdır. Mücevhercinin Testere Bıçağı numaralarla kodlanmıştır.  8/0 en hassas bıçağı belirlerken 14 en kaba olanı belirler. 

İnce bıçaklar hassas küçük delme işleri işin kullanılırlar ancak çok itilirse (buckle) olurlar (şekilleri bozulur?). Kaba bıçaklar hızlı keserler ve kolay kırılmazlar ancak büyük oyuklar bırakıp gereksiz metal tozuna neden olurlar. Genelde ince metaller ince bıçakla kalın metaller kaba bıçakla işlenir. Mücevheratcilikte en yaygın kullanılan bıçaklar hassastan kabaya 3/0, 2/0, 1/0 ve 0 olarak sıralanır. Hassas bıçaklar altın ve platin için kullanılırlar. Genelde aynı boyda 12 lik setler halinde satılırlar veya toptan (gross)  olarak 12 düzine de satılabilirler. Herbir düzine saç inceliğinde demir bir telle sarılmış bir şekilde paketlenmiştir. Açmak için ucu bükülmüş olan bu ince telin ucunu bollaştırın. Kullanılmamış olanlar aynı telle sarılarak saklanabilir.

6.1.Bıçakların Muhafazası

Bıçaklar asidik gazlara, neme ve ısıya bariz tutulurlarsa çürür ve paslanırlar. En iyi muhafazalama tekniği ağzı kapaklı cam, plastik veya alüminyum tüplerde, her tüpün muhteviyati özellikleri (bıçak boyu, numarası ve desimal eşliği) üzerindeki etiketlerde yazılmış biçimde sağlanır.

6.2. Gerdirme   Bıçağı  Tutacağa Takma

Bıçağı takmak için alt ve üst kelebek somunları elle gevşetilir. Bıçak gevşetilmiş olan yukarı ucuna dişler aşağıya testere sapına bakacak şekilde, testere çercevesinden uzaklaşacak bir açıda ucundan sıfırlanarak takılır, kelebek somun sıkılanır. Bıçağın uzunluğuna göre hassasça ayarlayıp, bıçağı aşağı uca getirip kelebek somunu sıkılaştırın. Dişlerin boyu çok küçüktür ve gözle zor seçilebilir, bu nedenle, dişlerin aşağıya baktığına emin olmak için hafifçe parmak ile test edilir. Parmak yukarı kaymazsa dişler aşağı bakıyor demektir. Parmağı fazla bastırmak derinin kesilmesine neden olacağı için kaçınılmalıdır. Sonra, bıçak çercevesindeyken bıçak çerçevesinin uçları kıstırılarak bıçağa fazladan bir gerginlik vermek gerekir. Bu gerginlik verilirken kontrollu bir şekilde yapılmalıdır, aksi takdirde bıçak kırılır. Bıçağın gerginliğini test etmek için gergin bıçak tırnak ucuylar tınlatılınca tiz bir ses vermesi gerekir. Eğer bıçak kötüleşmişse veya çerçeve gerginleştirilmemişse bükülüp kırılabilir. Eğer bıçak çok gergin olursa, bu sefer de bükülüp kesme çizgisinden sapar ve kırılabilir. Kırılmış testere bıçağı, kelebek somunlar kaydırılarak tekrar kullanılabilinir. Ayarlanabilen çerçevelerin avantajlarından birisi de budur. Bütün çerçeveler bu avantajı veremezler. Kırılmış, kısa bıçaklar haliyle uzun ömürlü olmazlar. Kırık bıçağı tekrar kullanmadan önce kelebek somunlar gevşetilmeli, sıkıştırma yerleri temizlenmeli, ondan sonra bıçak takılıp ayarlanmalıdır. Eğer somun sıkışma yeri kirli kalırsa sıkılaştırma gereği gibi gerçekleşemez, kırılma olasılığı artar veya bıçak tutacağından kayabilir. Kırık eski bıçaklar (knuckles of hinge) yapımında kullanılabilirler.

7.KESME UYGULAMASI

İki tür kesme işlemi vardır; birincisi materyalin doğrudan kesilerek iki parçaya ayrılmasıdır ki buna parçalayarak/yararak kesme denilir. Bu işlem farklı şekillerdeki metallere de uygulandığı halde genelde çubuk veya tüp şeklindeki metallere uygulanır. İkincisi (counter sawing) dir ki bu kesimde bir şeklin dışı kesilerek şekil çıkartılır. Başka şekillere de uygulandığı halde daha çok ince tabaka metallere uygulanır. Bu iki kesimin birleşimi de mümkündür.

7.1. İnce Ayarlı Metal Kesimi 

Ince metal kesimleri icin ince keser bicagi kullanin. Eger bicak cok kalin gelirse metalin ucuna takilip burusmaya yo acar. 

 7.2.Deste Kesimi 

Bu Metod el veya makine keserleri ile kullanilabilinir. Bazen cok ince duz metal seritlerini kesmek gerektiginde karsilasilan zorluklar bu yontemle cozulebilinir.  Bu yoncetemde ince serik daha kalin iki serit arasina yerlestirilip seritler hareket etmeyecek sekilde birbirine tutturulur. Seritleri kesim tamamlana kadar birbirinden ayirmayin. Deste kesimi ayni sekilden cok sayida uretilmesi gerektiginde de kullanilir. Kereri tam dik olarak tumayi ihmal etmeyinki tum seritler tamamen atni sekilde kesilsin. Uzun metal seritleri de bukulup deforme olmalarini engellemek icin bu sekilde kesilebilir. 

7.3.İkiz Kesimler 

Bu ozel contur kesim metodunda iki ayri metal serit (plaka) ustuste konulmus halde kesim cizgisine yakin mesafede kesilir. Conturde degisiklik gerekmedigi icin taban ve figur birbirinin ikiz kpyasi olur,  metallerin tersyuz edilmesi ile ikiz desenler elde edilir. 

7.4..Özel Metallerin Kesimi 

Kerser bicaginin etkinligi sadece kesilen metale degil kesilen metalin durumuna da baglidir. Isi veya mekanik yollarla metal yumusatila veya setlestirile binir.  Bazi durumlarda yer yer sertlestirilmis metalin kesimi tavlanmis ya da stresle gevsetilmis metalin kesiminden daha kolaydir. Paslanmaz Celik gaz yagi ve ince bir yag ile yağlanarak kesilir. Kesim hizi azaltilmali ve tum dislerin calismasini saglamak icin yeterli ileri baski muhafaza edilmelidir. Cekistirme ( keser geri cekilirken geriye dogru baski uygulanmasi) engellenmelidir. Aliminyum dişleri hafif bukuk ve tirmikli kaba bir testerenin kullanilmasini gerektirir. Aksi halde bicak calismaya cok hizli girer. Dislerin kenarlardan temizce cekilmesi cekistirme ve bicagin fazla isinmasini onlemek icin gereklidir.  Gaz yagi ile inceltilmis mineral bazli yag kullanin yada arada bir bicaga parafin mumu surun. Bakir ve Princ daha ince keski bicaklari gerektirir. Ince bicaklar daha az surtunme isisina yol açar. Nikel ve alloylari cok serttir ve diger metallere nazaran daha yavaz kesilmelidirler. 

    7.5.Metalin Kesim Esnasında Tutturulması ve Kesme Açısı

Metalin kesimi esnasında metal tahta kaplı mengene kıskaçlarından tutulur. Metal sabit mengenede (sabit ve masa kenarında), veya taşınabilir mengene (C-clamp) de sol elle tutularak (sağ elini kullananlar için) yeterli çalışma boşluğu sağlanarak kesim yapılabilir. Sabit mengene kesim yapan kişinin fazla yorulmamasını sağlarken işini yukarıdan rahatça görebilmesini sağlayacak yükseklikte olmalıdır. Genelde bu tür kesim maşaları 36 inch yüksekliğinde olup, çene ise tezgah hizasının yaklaşık 6 cm üzerindedir. Bu mesafe sıradan yemek masası ile karşılaştırıldığında göz hizasına daha yakındır. Bu şekilde alçak oturma kolların serbestçe hareket etmesini sağlar ve oturulan yerin ayarlanmasını gerektirebilir. Keski makinası en yüksek pozisyondayken tepesi omuzla aynı seviyede olmalıdır. Bu pozisyon çalışma sırasında aşırı yorğunluğu en aza indirger.

Tezgah iğnesi (bench pin) düz veya V şeklinde düşüm ile, ayaklarının iç kısımlarında yuvarlak deliklerle eğilimli çivi şeklinde olabilir. Bu yuvarlak açıklıklar küçük çalışmalarda, dar alanlarda engelsiz kesim yapılmasını sağlar.  Bazı tasarımcılar daha iyi görüş sağlayan eğimli üst yüzeyli tezgah iğnesi kullanmayı tercih ederler; keskiyi geriye doğru eğimli tutmayı daha doğal bulurlar, yinede bu metale dik gelecek şekildedir.

Keski ve metalin arasını dik tutarak aralarındaki temas en aza indirgenir. Şekilde gösterildiği gibi bu en uygun durumdur, böylece keski ve metal arasındaki az temas kırılganlığı azaltır. Keskiyi metale açıyla tutmak, kalın ölçekli bir metali kesmekle eş değerlidir. Dik olarak tutulan keski aynı zamanda metal kesimindeki kenarlarında dik olmasını sağlar. Eğer kenarların ayarlanması gerekirse bu değişiklikler, yuvarlaklaştırma veya oyuklukların törpü veya başka aletlerle kesimden sonra yapılır. 

Değerli metalleri törpülerken dökülen toz ve parçaları toplamak için tezgah iğnesinin tam altında diz üstü deri önlük veya törpü tepsisi kullanılmalıdır. Bunlar daha sonra tamirde kullanılmak üzere toplanıp saklanmalıdır. Eğer mümkünse altın ve gümüş tozları ve diğer alaşımlı metaller ayrı tutulmalıdırlar. Tezgahdaki ve tezgah iğnesindeki tozları toplamak için bunları törpü tepsisinin içine fırçalayın. Geleneksel olarak bu iş için altın ustaları tavşan ayağı kullanırlardı. Değerli metal tozu tüye yapışmaz ancak yumuşak uçlu tezgah fırçasıda bu iş için uygundur.

7.6..Keski Ve Bıçak İş Başında 

Keski aletinin dişleri aşağıya dönüktür. Bu tasarımcının keskisinin dişleri sadece alt ucundadır ve aşağıya doğru hareketlerle kesim yapar demektir. Ard arda yapılan aşağıya doğru hamleler ile metalden çok küçük parçalar kesilir. Kesimin mükemmelliği bir tam hamlede metalin kalınlığına dayalı olarak metal ile temas eden dişlerin sayısına ve büyüklüklerine dayalıdır. Keskilerin büyüklüklerinin yanı sıra santimetreye düşen diş sayısı fazla olan keskiler daha detaylı kesim yaparlar. 

Aşağıda bütün parça metalde kesime metalin en dış yanından başlanılabileceği anlatılmaktadır. Kesime başlamak için keskiyi metalin kenarına yerleştirip aynı noktada bir kaç kez yukarıya doğru çekin. 

           7.7.Keski Yağı 

İyi bir kesim çalışmasında bıçak aşağı ve yukarı doğru hareket ettirilir. Eklem durdurmaları ve kırılmalar yağ kullanımı ile bıçağın ısısını düşük tutarak kaymayı ve aşınmayı engeller böylelikle daha uzun ömürlü olmasını sağlar. Bu nedenden dolayı başlangıçta ve zaman zaman da bitiminde keskiyi bal mumu tabakasından geçirin. Bal mumu yapışkandır ve dişlere yapışıp tıkayabilir. Kesim kapasitesini düşürebileceğinden aşırı yağlanmamalıdır. Keskiye yapışan bal mumunun fazla olduğu düşünülürse sert bir kıl fırça ile fırçalanmalıdır. Metalin kesilecek olan kısmını tezgah keskisinin açık V kısmının üstünde tutun. Kesim sırasında sol elin parmakları ile metal parçasını düz ve tezgaha yatay tutarak baş parmaklada altdan destekleyin. Sağ elle keski çerçevesini serbestçe tutarak keskiyi metalle dik getirin. Kesim sırasında metalin tezgah iğnesi ile temasını sağlamak ve herhangi bir dikey bir kırılmaya meydan olabilecek gereksiz metal hareketini önlemek için parmakla yeterli miktarda baskı yapılması gerekmektedir. Normal şartlarda eğimli pozisyonlarda keskinin pozisyonu devamlı değişeceğinden metalle tezgah iğnesine bağlayacak mengene kullanılması tercih edilmez. Mengeneler ancak düz kesimlerde faydalıdırlar. Tecrübelere dayanılarak en etkili kesim hareketinin bıçak dişlerinin serbestçe kesebilecekleri kadar yeterli miktarda baskı yaparak gerçekleştiği anlaşılmıştır. Yetersiz baskı metali çizer ve aşırı baskı ise bıçağın dişini aşındırıp kırılmasına neden olur. Çekmeden (yukarı doğru hamlede baskıya devam etme) bıçağın şeklinin bozulmasına ve böylelikle yanlış kesime sebep olacağından sakınılmalıdır. 

Keskinin bozulup zorlanmasını engellemek için keski darbeleri düzenli ve acelesiz olmalıdır. Düz veya eğimli çizgileri keserken bir tam hamlede keskinin dişlerinin çoğunluğunun metal ile temasını sağlayacak şekilde tam uzunlukta ve düzenli hamleler ile çalışınız. Kısa darbeler kesimi küçük alana daraltır ve dar alanda sürtünme ve aşınmaya neden olacağından verimsizdirler. Metali yavaş yavaş parmakların yardımı ile keskiye yedirerek vücuttan mümkün olduğunca uzakta kesin. Eğer kesim cizgisini izliyorsanız, keskiyi çizginin hafif dışında tutarak kesiniz. Böylece çizgi kesimden sonrada görünebilir. Bu metal artığı sonradan törpülenerek temizlenir. Eğimli kesim yaparken metal yavaş yavaş hareket ettirin. Böylece metal keski çerçevesine aşağı yukarı dikey pozisyonda kalır. 

Kesim bittiğinde keski ve keski çerçevesini kaldırmadan önce keskinin altındaki mengeneyi gevşeterek serbest duruma getirin ve ikisininde üzerindeki gereksiz baskıyı kaldırın.

7.8.Kesim Sorunları Ve Çözümleri 

Keski bıçakları genellikle henüz dişleri aşınmadan kırılmaya meyillidirler. Bu ziyankar durum engellenip en aza indirilebilinir. Kırılmaların bazı nedenleri ve bundan sakınma yolları daha önce belirtildi. Diğerleri ise aşağıda anlatılmaktadır. Metalin tezgah iğnesinde yeterince sıkı tutulmaması bıçak kırılmalarının başlıca nedenidir. Metalin sarsılması ile bıçakta baskı oluşur ve en kötü yanı metalin bu hareketi kesim işlemini engeller.

Kırılmanın diğer büyük nedeni ise ileri ve aşağıya doğru baskı ile itilmesi veya kesim sırasında zorlanmasıdır. Yapılan işin etkili olması için sadece yeterli miktarda baskı kullanarak çalışmayı öğrenmek gerekmektedir. Kesim yönünü aniden değiştirmek ise diğer bir yaygın kırılma nedenidir. Bu durumla karşılaştığınızda ileriye doğru baskıyı kesip bıçağı geriye doğru hafifçe çekin ve sabit olduğu yerde yukarı ve aşağı oynatmaya devam ederek  (ancak daha çabuk ve kısa hareketlerle) yavaşça metali parmaklarınızla dondurun. Bu hareket kesim cizgisinin disinda tam o notkada yuvarlak bir delik yaratacaktir. Keskinin dişi istenilen yöne denk geldiğinde kesime devam edilebilir. Eğer keserin bıçağı keserin çerçevesine iyi oturtulmamış ve sıkıca tutturulmamışsa keserin dişleri genellikle bükülür ve yeterli gerilim olmadığından keserin bıçağı kırılır. Kesimin son safhasında en son darbe esnasında keseri yan tutmak bıçağın kırılmasına yol açabilir. Keseri dik olarak tutmayı ve bu şekilde yönetmeyi öğrenin. Keseri gereginden hızlı kullanmak artan sürtüşme bıçağın ısınmasına ve kırılmasına yol açabilir. Daha yavaş ve ritmik hamleler kullanın ve keserin yağlanmış olduğundan emin olun. Öte yandan çok yavaş hamleler kullanmaktan da kaçının.

7.8.1.Keserin Sıkışması 

Eğer keserin bıçağı kesim anında metale sıkışırsa (veya başka bir nedenden metalden ayrılması gerekirse) ileri doğru zorlamayın kırılabilir. Bıçağı keserin sapındaki sapa yakın vidayı sökerek arka taraftan serbest bırakın ve bu uçtan aşağıya doğru serbest kalıncaya kadar çekin. Kesime tekrar ters taraftan başlayın,  aynı oyuktan aynı yönde başlamak tavsiye edilmez.

       7.8.2.Kesim Derinliği Keserin Kalınlığından Fazla Olduğu Taktirde 

Bir metali keserken kesiğin gerektirdiği derinlik keserin kalınlığından fazla ise keserin çerçevesinin metalin dış kenarına  eriştiği noktadan öteye kesime devam etmek mümkün olmaz. Bu durumda yukarıda tarif edildiği gibi keserin bıçağını sökmek suretiyle keseri metalden çıkarın. Keseri kesikten tersine oynatarak çıkarmaya çalışmak yüksek ihtimalle kırılmaya yol açacağından tavsiye edilmez. Bıçağı keserden sokup metalden öyle ayırın ve kesime daha uygun bir müsait bir yönden tekrar başlayın. 

     7.8.3.Çerçeveden Kurtarmak İçin Bıçak Yönünü Değiştirmek 

Eğer sert –tutacaklı bir keski çerçevesi kullanılıyorsa ve yukarıda bahsedilen duruma rastlanıldığında profesyonel mücevherciler bazen özel bir çözüme başvurur. Bıçak halen kesikte olduğu halde  alt tutacak tan sökülerek serbest bırakılır. Bıçağın üst kısmı hemen bağlı olduğu üst tutacağın altından düz bir kargaburun kullanılarak 90 derece çevrilir. Bıçağı alt kısmını alt tutacağa yeniden tutturun ve bu sefer üst bıçağın üst kısmını üst tutacaktan sokun. Bıçağın alt kısmını da üst kısmına yaptığınız gibi ayni yönde olmak üzere 90 derece çevirin karga burnunu kullanarak. Bıçağın üst kısmını tekrar tutacağına yerleştirin ve bıçağı gererek sabitleştirin. Usta mücevherciler bu işlemi bıçağı tutacaklardan sökmeden de yapabilirler. Bu dişlerin yönünü değiştiren bu manevra çerçeveyi el altından başka tarafa geçirir ve kesime devam edilir. Bıçağın uçları bu tur bir zorluğun öngörüldüğü uzun kesimlerden önce çerçeveye yerliştirilmeden öncede bu şekilde döndürülebilinir. 

7.9..Keser Bıçağının Törpü Olarak Kullanılması 

Con ince keser bıçakları keser çerçevesine tutturularak ulaşılması güç noktalardan az miktarda metalin temizlenmesinde kullanıla bilinir. Bıçak ovuşturma hareketleri ile yan tarafı metale yaslanmış olarak dişleri metalin yüzeyine sürtecek şekilde kullanılır. 

8.DELME TEKNİKLERİ 

8.1.Dikine Yada Yatay Olarak Metal Delimi

Delmek, metali (veya diğer materyalleri) bir aleti içinden geçirmek sureti ile metalde delik veya açıklık yaratmaktır. Delme tekniği ilkçağlarda, kemik ve taş gibi banal aletler kullanarak daha yumuşak maddelerde delik veya açıklık yaratıldığı ilkel zamana dayanır. Romalılar delme tekniğini dekoratif amaçlarla kullanmışlar ve bu çalışmalarını opus interrasile (Latin opus, "is”; interrasile, "gözenekler”) olarak adlandırmışlardır. Bu terim günümüzde Sanat Tarihçileri tarafından delikli çalışmalar için halen kullanılmaktadır. Delme terimi iki ayrı konsepti içerir: yatay deliş ve dikey deliş. 

Dikey deliş yönteminde delik materyalin iç kısmında kırılmamış bir parça tarafından sarılmış durumdadır. Yatay deliş yönteminde ise materyal yandan veya bir köşeden delinmiştir. Delme tekniğinin cazibesi bu teknikle yaratılmış şekiller ve çizgilerle metalin geri kalan kısmı arasındaki kontrastadır. Metalin oyulmuş olduğu bu tür çizgi ve şekillerin oluşturduğu negatif görüntü ile metalin geri kalan kısımlarının pozitif görüntüsünün karışımı tasarımın önemli bir görsel öğesidir. 

8.2.Deliciyi Kullanmak 

Donen deliciyi el delicisine sokmak ve sabitlemek için, kalın ucu yukarı gelecek  şekilde sol el ile tutun.Sağ el ile delicinin ucunu saat istikametinin tersine dondurun ki, bu kalın ağzın açılmasını sağlayacaktır. Ama sadece acık ağzın içine "Shank’in” tamamen girebileceği kadar açın ki bu sayede de dik ve doğru bir şekilde merkezlenebilsin. Kalın ucu hala tutar haldeyken ağzı, delici tutaçlarını saat yönünde çevirerek sıkılaştırın. Donen delicinin  dik ve doğru bir şekilde yerleşmiş olduğundan emin olun aksi takdirde kullanım esnasında sallanacaktır. Delici  başlama noktası, delik delinmeden önce alınmalıdır. Metali yüzey bloğun üzerine deliğin merkezini belirleyecek şekilde yerleştirin. Merkez delme noktasını bu noktanın üzerine yerleştirin, ve önce  hafifçe  birken vurun.  Bu küçük depresyon deliciyi çalışmaya başladığında sağa sola kaymaktan koruyacaktır.

        8.3.Delici Olcu Sistemleri

Deliciler tekli yada set halinde standart yada derecelendirilmiş ölçüler halinde bulunmaktadır. Kullanımda olan 5 farklı olcu serisi vardır;

1. Decimal sizes; düz deliciler, 0.002den 0.080 inch’e kadar yari binlik adımlarla

2. Sayılarla 80’den, en küçüğü (0.0135in) den 1’e, en genişi (0.228in) derinliğinde..

3. Harflerle Adan Z’ye (0234-0.413 derinliğinde)

1.Friksiyonlarla; 1/64 ince’den 3 ½ inch’e (1/64 inch'lik adımlarla 1/8den 1 ¾ inch derinliğinde, 1/32lik adımlarla 1 25/32 inchten 2 ¼ inch derinliğe ve 1/16lik adımlarla 2 5/16 inchden 3 ½ inch derinliğe)

2.Milimetre ile; 1 mm’lik adımlarla 0.10mmden 10 mm'ye ve yari 10’luk adımlarla 0.10 mm'den 2.80mmye. sayfa 740daki "Yüksek hızlı çelik donucu delicilere bakiniz; inch ve mm ilişkisi için. Genellikle donen deliciler kendi olcu numaralarına sahiptir ve arkada yazar.

      8.4.Tarihi Delici Çeşitleri  

1.Tarihi Mısır urunu fiyonk delici, çinkolu ve ayrı bos tutaç.

2.pompa delici

     8.5.Deliciler

1.Archimedean tip küçük delicilerle kullanılan el delicisi.merkezi el parçası aşağı yukarı itilerek delici dondurulur. Uzunluk 4 inchtir.

2.Otomatik delici tutaçtan aşağı itilerek çalıştırılır. Chuck anında delme noktalarını tutup bırakarak hafif parmak basıncı ile çalışır. Tutaç üzerinde  12 delici noktası vardır.

3.el delicisi, vitesli ve 3 dişli , 0-1/4 inch  yuvarlak shanked donen delici. Uzunluğu 11 inch.

4.Göğüs el delicisi. Yatay tutulur ve göğse dayanarak basınç uygulanır, bir elle tutaç dondurulurken diğer elle diğer tutaç sabit tutulur.

5.Fluted donen delici , yüksek hızda çelik, düz shank 30-80lik ölçülerde bulunabilir.

6. Spiral delici, yüksek hızda çelik, sağ el, hızlı helix tip, pozitif rake açılı, çelik delmekte kullanılır.

7.Düz delici, yüksek hızda çelik, sıfır derece rake açı, yumuşak çelik, brass ve alüminyum  kesiminde kullanılır,

8.Donen delici çeşit seti, derecelendirilmiş farklı ölçülerde bir kutuda bulunur. 

9.Donen delici gauge indeks, donen delicinin olcusunun tespiti için kullanılır.  

  8.6.Merkez punclari 

1. Merkez punclari özellikle seçilmiş çelikten yapılıp istenilen uzunluğa ayarlanılır.  Kare seklindeki şaft yere konulduğunda kaymasını önlerken, knurling tutma işlemini kolaylaştırır.  

UzunlukGövde kalınlığıUç çapı

 5 inc15/32 inc¼ inc

4 5/3 inc27/64 inc3/16 inc

4 1/4 inc23/64 inc5/32 inc

4 inc5/16 inc1/8 inc

3 11/16 inc17/64 inc3/32 inc

3 3/8 inc15/64 inc5/64 inc

2 7/8 inc3/16 inc1/16 inc

2. Otomatik merkez punclarinin uzunluğu 5 inc ve çapı 5/8 incdir.   Puncun sapı dik  tutularak üzerine bastırıldığında içindeki mekanizma sayesinde çekice gerek olmadan metal yüzeyine iz  bırakır. Daha derin bir çukurluk bırakmak için kep aşağıya indirilirken, hafif bir çukurluk bırakmak için yukarıya kaldırılır.  Derinlik ayarlaması yapılabilir.   İzi yok etmek için yeniden şekillendirme yapılabilir ya da başka bir metal kullanılmalıdır.  

Gauges 

3. Kalın ya da ince "gauge”ile çelik yapraklar ve yaprakları istenen pozisyona sabitleyen kilitleyici araç. 0.0015-0.012 in arası kullanılır. 

4."Drill Point Drill” 59derece. Özellikle delme noktası acısından 59 derecenin doğruluğunun kontrolünde, ve yüksek hızda doru delginin kontrolünde kullanılır. 6 inchlik çıkartılabilir cetvele ayarlanabilir basla bağlı bir kancadır ve sabitleyici basla kilitlenir. Bas 59 derecededir ve 32likle delici dudaklarını ölçmek için derecelendirilmişlerdir ki bu uzunluğa eşittir. Basit bir cetvel ya da tri-square, slide caliper ya da derin gauge olarak da kullanılabilir.

5.Standart, letter size delici gauge. A’dan Z’ye çeşiti vardır, sert basit ve cilalı çelikten yapılmıştır. Letter size deliciler çabukça ve kolaylıkla olcu doğruluğu için kontrol edilebilirler, bunun için delicinin deliğe siki bir şekilde sokulmuş olması gereklidir. Her delik bir harf ile belirlenmiştir ve inch karşılığında decimal değerleri vardır. 0.234 ila 0.413 inch arası değişir. Uzunluk 6 ¼ genişlik 2 5/16 ve kalınlık 5/64 inchtir. 

6.Taper gauge of spring- temperedsteel; tup Idleri, delikler ve kesitlerin çabuk ölçümleri için dizayn edilmişlerdir. Yapraklar derinlik ya da 1/16dan 1 1/16 ya olan genişlikleri 1 inch’in 64lukleri olarak ölçer. Tahminen 1 inch genişliğinde ve 5 ¼ uzunluğundadır.

        8.7.Otomatik  Merkez Punclarinin Kullanımı

Metal, plastik, tahta gibi islenebilir maddelere sadece tek el kullanarak delik açılabilir. Hindistan, 19. yüzyıl.  İçi bos gümüş halhal takımı.  Önce üzerine yapılacak dizayn çizilir ve asphaltum ile doldurulur.  Aradaki boşluklar, küçük ve keskin soğuk cisel tarafında kesilerek açılır.   Kesilen kenarlar içe doğru kıvrılarak içi bos bir halhal haline getirilir.   Delikler açıldıktan sonra, asphaltum ısıtılır.  Isınan asphaltum verilen seklin içinden akar ve halhalin içi bos bir hale gelir.   Delikli olması halhalin ağırlığını azaltırken seklin bozulmadan kalmasını da sağlar.  Halhali giymek yada çıkarmak için, öndeki kısım üzerindeki vida sayesinde sıkılaştırılır ya da gevşetilir.   Şekilde görülen çiçek dolu vazo deseni çoğalmayı simgeleyen geleneksel bir şekildir. Dik olarak metale iz bırakılır.  Ayni alet ince bir metale küçük bir delik açmak içinde kullanılabilir.  Olcum yaparken bir referans noktası belirlemek içinde kullanılabilir.   Hindistan’da bu noktaya bij ya da bija denir ve çekirdek (tohum) anlamındadır. Prik punclari merkez punclarina çok benzerler ancak daha keskin uçları vardır.  Metallere küçük delikler açmak içinde kullanılabilirler.   Awslar çelikten yapılmış sivri uçludur ve sapları tahtadan yapılmıştır.   Genellikle tahta ya da deri yüzeylere küçük delikler açmak için kullanılır. Soğuk ciselin adı soğuk metaller için kullanıldığından verilmiştir.  Demircilerin sıcak metaller için kullandığı demirci çiselinden farklıdır, soğuk cisel dendiğinde bu ikisinin arasında fark olduğu anlaşılır.   Genel olarak küçüktürler. Soğuk ciseller metalleri delmek içinde kullanılabilirler.  

      8.8.Elmas Delici 

Kuyumcular için son derece yararlı, kullanışlı, bir delici çeşitidir. Sert metallerin ve değerli tasların kesilmesinde kullanılır. İçindeki parçalar, endüstriyel elmas, silikon "carbide”, "tungsten carbide” ya da boron nitrid gibi kalın maddelerden oluşur. Bunlar yağ ya da akan su gibi sıvılar ile birlikte kullanılmalıdır, özellikle tasa delik açma esnasında friksiyon, çatlama ya da parçalanmaya yol açmamak için.

          8.9. İterek Boşaltma

Bu tür maddeler kısmen ya da tümü ile delinen boşluğu doldurur, cilalama işleminden sonra, biten yüz tek parça imiş gibi davranılabilir ve törpü ya da zımpara ile düzlenebilir. Delinmiş boşluk değişik metaller ile de doldurulabilir, rengi diğer madde ile kontrast eden, veya kimyevi madde uygulanabilen maddeler kullanılabilir.  Bu tür yapımlarda açıklığın tümü tam olarak ve şekline uygun olarak kesilmelidir.  Bu ince uçlu stylus kullanılarak ve şeklin etrafında giderek ve bitirilmiş açıklığın üzerinden giderek yapılır. Kakma yapılan yer kesildikten sonra kenarları kesilir ve yerine zapt edilir.

        8.10.Delikleme Silemlerinde Kullanılan Diğer Kesme Aletleri 

Compass testere: Dar dilli testere eğri kesmek için

Anahtar deliği testeresi: Anahtar deliği gibi delikleri kesmek için kullanılan bir testere.  Compass testeresine benzer ama daha dar bir testeredir.

Elektrikli testere: Elektrikli, dikine kesen, dişi değiştirilebilen testeredir.  Dönemeçli veya alışılmamış çizgi kesimlerinde kullanılır.

Dönen testere: Makine yada ayak ile çalışan ve eğri kesiminde kullanılan bir testeredir.

       8.11.Kazıyarak Delme: 

Kazıyarak delme yönteminde kazıma işlemine yarayan bor madde kullanılır.

        8.12.Isıtarak Delme 

Küçük ısıtma meşaleleri ile, konsantre edilmiş ateş kullanılarak metalin eritilmesi ile delik açma yöntemidir.

      8.13. Plique-a-jour (Aplik Ajur)

In plique-a-jour,the enamel is held in place by the walls of cut out spaces.With succesive aplications and firing,it fills the cut outs and gives a the apperance of stained glass.Since no underlying surface is used ,light passes all the way through the enamel.

1. Before beginning , applygum arabic to the interior of the cut out for thetecnique of plique-a-jour use a paint brush of a spatula to apply the enamel to the iside of a cut out shape .Several applications will be necessary to fill the cut out completely.

2 .Once the cut out is filled, stone the piece with a carborundum stone to eliminate all the leftover enamel.Fire it one last time to even out the enamel.Fire it one last time to even out the enamel and give it a final finish.

9. KESME 

Her bir törpü değişik diş karakteri ve kabalık ve değişik boylarda olurlar. Diş karakteri, tek, çift, uzun, dönemeçli veya özel olabilir. Tek-kesim törpüler tek seri dişi olan ve 25’ de kesen normal ortada çizgisi olan ve dik açı ile kesen törpülerdir. Bunlar genellikle düzgün bir yüzey yaratmak için yada keskin kenar yapmak için kullanılır. Yüzen törpüler daha kaba ayarda ve tek-kesim törpülerdir, ve genellikle yumuşak metal, kurşun veya alüminyum gibi, veya tahta veya daha yumuşak maddeler ile kullanılır. Çift-kesimli törpüler iki serili diyagonal dişlilerdir:  ilk önce üstünden kesim veya çapraz kesim olarak adlandırılan 25’ açılı kesimlerdir. İkincisi, üst kesim adlı; ilk açının üzerinden 45-50o açı ile üzerinden geçer, ve birinciden daha incedir.  İki-kesimli törpüler bir-kesimli törpülere göre daha ağır basınç altında kullanılır. Son metalin kaldırılmasında kullanılır, ama bitimi daha kabadır.  Daha sert metaller için uygundur, demir veya çelik gibi, ama yumuşak metaller için uygun değildir, çünkü diş boşluklarını çok çabuk doldururlar. Düz-kesimli törpüler tek olarak şekillendirilmişlerdir, birbirinden ayrılmış dişleri, keskin ve dar yumruk gibi keserler.  Onlar çok kaba kesimlilerdir ve genellikle kurşun veya alüminyum, ve tahta, plastik ve deri gibi yumuşak maddelerin çabukça çıkarılmaları için kullanılırlar. Dönemeç-dişli törpülerin, dişleri yay gibidirler ve törpünün tüm enine yayılırlar. Yumuşak ve sert metaller için kullanılırlar.  Özel kesimler bazı özel işler için yapılırlar.

         9.1. Kesilen  Yerlerin Törpülenmesi 

Törpüler, değişik aletler ile açılan deliklerin şekillerinin daha düzgün olması için kullanılan aletlerdir.

9.2.MAKİNADA KESME

Altın takı yapımında kesme hakkında söylenecek pek bir şey yoktur. El araçları ve şerit testereler, mühendislikte kullanılan araçların aynılarının küçük ölçekli versiyonlarıdır ve aynı prensipte kullanılır. Kesme işlemi sırasında ayar altın alaşımlarla çalışılması bazı sorunlar doğurmaktadır, ancak, testere ağızları kırılgan olduğundan doğru seçilmeli ve ustalıkla kullanılmalıdır. Amaç, genellikle çok küçük çentik ile dar bir kesim yapmaktır. Çıkarılan malzeme maden talaşıdır ve değerli metaller açısından minimum düzeyde maden talaşı çıkarılır. Yani, testere ağzının çok dar bir kanalda işlemesi, yan-sürtünme ve bükme, kırılma tehlikesi doğurur. Testere ağzının yan tarafının temizliğinin sağlanması için yapım sırasında dişlerin sağa ve sola bükülmesiyle dişli "setinin" temizliği sağlanır. 501¬sağ çiftler, düz taraklı dişliyle çeşitlenebilir, yine de, değerli metallerden çok demirli metallerde daha yaygın kullanılır. Dalgalı seri bazen ince kısımlar için yararlıdır; bu seriler sola sırayla azalan birkaç diş yerleştirilir ve ardından giderek artan şekilde sağa doğru bir tür dalga etkisiyle yukarı bakan dişli aşağı bakacak şekilde yerleştirilir. Yükselmede, diş şekilleri standart (kesme yüzü düşey), kancalı (uç kesme yüzünün biraz Üzerinde) ya da geçmeli (düz kısım diş büyüklüğüne hemen hemen eşit olarak küçük standart diş aralıklı) olabilir. 

Operatörlerin çoğu için kontrol edilecek en önemli şey, dişlerin inceliğidir. Dişlilerin inceliği, testere ağzının birim uzunluğu başına düşen diş sayısıyla ve inç (TPl) ya da santimetre başına ağız sayısıyla tanımlanmaktadır ve bu tanımlama halen testere ağzı listelerinin çoğunun temelini oluşturmaktadır. Bazı üreticiler, 8/0'a (ultra-ince, yaklaşık 0.2 mm kalınlıkta) #7 (yaklaşık ı mm kalınlıkta) büyüklük sayıları kullanmaktadırlar. Bu ölçekte, altın takıların çoğu için gereken el testeresi 4/0 ile #2 arasında değişmektedir. Dişli standart aynı-hizada olsa da, kesim genişliğini belirleyen yine ağız genişliğidir ve ağız kalınlığı ile birim uzunluktaki dişli sayısı arasında bir ilişki vardır. Çok ince bir ağız üzerine iri dişli bir setin yerleştirilmesi güçtür. Levhanın kenardan kesilmesi için, alçı döküm kalıbının ana yan yolluklarından kesilmesinde kullanılabilen ağızlardan çok daha ince bir ağız gerekir. Genel kural olarak, ağız, testere ağzının ve aletin ağırlığından biraz daha fazla ağırlıkla kesmelidir. Bazı beyaz altınlar dışında, ayar altınların çoğunda kesim için fazla çaba harcanmasına gerek yoktur. Takılıp kopma ya da aşırı basınç nedeniyle dişler.in yüzünde ağızların sık sık kırılması üretimi olumsuz etkiler.

Şerit testereler için de aynı ilke geçerlidir, ancak daha gelişmiş testereler, bir yandan kesmeyi sürdürürken bir dereceye kadar işi  döndürebilecek şekilde bir döner yatakla desteklenmektedir. Ağzın sapmasını ölçen ve önceden belirlenen sınırlar aşılacak olursa ileri doğru kesme hızını sınırlandıracak bir sensör bulunabilir. Sadece büyük ölçekli altın takı yapımcılarının, en gelişmiş testere ağızlarını kullanmalarının verimlilik açısından haklı gerekçeleri olabilir.

Makineler, çağdaş endüstrinin temelini oluşturmakta ve makinelerin, alet parçalarının üretiminde doğrudan ya da dolaylı olarak kullanılmaktadırlar. Temel makineler arasında, torna, planya makinesi, perdah makinesi ve freze makinesi yer almaktadır. Bu makinelere yardımcı makineler ise, matkap ve burgu makineleri, bileğiler, testereler ve çeşitli metal-formlama makineleridir. Son otuz yılda mühendisler, bilgisayarlı kontrole uyarlanabilecek, karmaşık modelli ürünlerin üretiminin ekonomik biçimde gerçekleştirilmesini mümkün kılan çok çeşitli amaçlara uygun ve doğru iş makineleri geliştirmişlerdir. Bu tür iş makineleri, mühendislikte çok yaygın, ama, altın takı yapımında çok daha az kullanılmaktadır.

Torna, kuyumculukta muhtemelen en yaygın kullanılan iş makinesi türüdür. Bir makine malzemeyi kesip atarken torna, metal diskleri ya da parçaları tutup döndürür. Torna, aynı zamanda, silindir ya da koni biçimli parçalar oluşturulmasıyla da tellerin kesilmesi için dönme yönünde hareket ettirilebilir. Ayrıca, freze makineleri gibi düz yüzeyler oluşturulmasında kullanılabilir ya da işlenen parçada matkap ya da burgu makinesi gibi delik açabilir. Ayrıca, levhaların yuvarlak şekiller halinde yükseltilmesi yöntemi olan santrifüjleme için de kullanılmaktadır. Torna başına, cilalı çelik perdah kalemi kullanılarak kalıp ya da modelin üzerine preslenecek levha yüzeyi içini oluşturacak şekilde kalıp, model ya da mengene takılabilir. Özellikle, levhalar 1000 - 2000 rpm devirle döndürüldüğünde çok kısa bir sürede işleme sertleşmesi meydana gelir. Metallerin derin santrifüjlemede birkaç kez tavlanması gerekir ve önceki işin yeniden üzerinden geçileceği ve soğuk işleme cilası yapılacağı zaman torna kullanılması yerinde bir karardır.

Freze makinesi, işlenen parçayı kendi çevresinde bir dizi kesme kenarıyla dairesel bir araca göre besler. İşlenen parçalar, malzemeyi freze bıçağına göre kontrol eden bir masa Üzerinde tutulur. Bu masanın genellikle olası üç hareket kabiliyeti vardır: uzunlamasına, yatay ve düşey; bazen bu masaların dönme özelliği de olabilir. Freze makineleri, tüm iş makinelerinin en hünerlisidir. Düz ya da eğri yüzeyler, mükemmel bir cila ve doğrulukta makineyle işlenebilir. Açı, eğim, döküm ek yeri ya da diş şekillerinin ve ara kesimlerin çeşitli freze bıçakları kullanılarak yapılması mümkündür.

Kesme Araçları ve Akışkan Maddeler. Kesme işlemlerindeki lokal gerinim, sürtünme ve ısı oluşumu yüksek düzeyde olduğundan, kesme araçları dayanıklılık, sağlamlık, sertlik ve aşınma direncini işleme sıcaklıklarında birleştirmelidir. Kesme araç malzemeleri arasında, karbon çelik, yüksek-devirli çelikler (tungsten, krom, vanadyum ve karbon içeren), tungsten, karbür, elmas ve yapıştırma karbür ve seramik gibi yeni geliştirilen malzemeler bulunmaktadır.

Aslında, altın alaşımlar için kesme araçlarının çok, iyi olması şart değildir. Makine çelikleri ve kuşkusuz yapıştırma karbür araçlarıyla birlikte orta düzeydi' besleme hızıyla 300 m/dakikaya (1000 ft / dakika) varan kesme hızına ulaşılması mümkündür, ancak, altın takı yapımında araçların bu kapasitede olması pek gerekmez. Bununla birlikte, alaşım sertliği ilk kesme araçları arasındaki fark büyüdükçe çok hassas kesimler yapılması da kolaylaşır. Ayar altın yüzeylerin fasetalaşmasında, çelik uçlar çekilmelere neden olabilirken elmas kesme ucu sayesinde kolaylıkla parlak ayna cila yapılması mümkündür.

Akışkan maddeler, soğutma ve kayganlaştırma için halen kullanılmaktadır. Böylece, makinenin ömrü uzar, sürtünme azalır, oluşan ısı ve söz konusu kesim için ihtiyaç duyulan enerji azalır. Kesim için kullanılan akışkan maddeler arasında su bazlı çözeltiler, kimyasal olarak aktif olmayan yağlar ve sentetik sıvılar bulunmaktadır.

Konvansiyonel olmayan iş makineleri arasında plazma ark, lazer ışınları, elektro-boşaltma, elektro kimyasal, ultrasonik ve elektron-ışınlı makineler yer almaktadır. Bu iş makineleri, esasen ağır sanayide ve hava ve uzay uygulamalarında kullanılan ultra sert alaşımların biçimlendirilmesinde ve mikroişlemciler gibi elektronik araçlarda kullanılan ultra-ince malzemelerin biçimlendirilmesi ve asitle işlenmesine uygun olarak geliştirilmiştir.

. Bu makineler, bireysel olarak altın takı yapımcıları tarafından değerli metaller üzerinde doğrudan değil, daha çok kuyumculukta kalıp hazırlanmasında kullanılmaktadır.

Plazma ark makineleri, malzemenin kendi yolunda eritilmesi ve değiştirilmesi için, yüksek sıcaklıklardaki gazın yüksek hızda püskürtülmesinde kullanılır. Kesilen malzeme, genellikle paslanmaz çelik ve alüminyum alaşımlar gibi başka yollarla kesilmesi zor olan malzemedir.

Lazerli makineyle işleme, eritilecek malzemenin buharlaştırılması için uygun ışık.ışınlarının hassas manipulasyonuyla gerçekleştirilir. Özellikle tam olarak yeri belirlenen deliklerin açılmasına uygundur, hatta, çok ince malzemelere bile İşlenen parçalar eğilip bükmeksizin delik açılabilir.

Elektro deşarjlı makineyle işleme (EDM), ateşleme erozyonu olarak da bilinir. Araç noktası ile işlenen parça arasına palaslı yüksek-frekanslı elektrik akımı uygulanır, bu da kıvılcımların boşluğu atlamasına ve işlenen parçaların küçük alanlarının buharlaşmasına neden olur. Bu uygulamada hiçbir kesme gücüne başvurulmadığından, ince parçalar üzerinde hafif, kusursuz işlemler gerçekleştirilebilir. Başlıca iki türü vardır: bu türlerden biri batırma,

diğeri de kesme işlemi için uygundur.

Batırma, üç-boyutlu elektrot şekli kendi hattını işlenen parçanın içerisine batırılmasıyla çoğaltılarak meydana gelir. Kuyumculukta kesme daha yararlıdır; aslında bir elektronik bant-testere görevi gören gezici bir tel kullanılır. Elektrot telin çapına göre modelin yarıçapının en az ne kadar olması gerektiğine karar verilir, aksi takdirde, bu yöntem, altın levha ya da birkaç santimetre derinliğinde birkaç deste üzerine girift desenlerin oluşturulması için uygun bir yöntemdir.

Elektro kimyasal yolla makineyle işleme (ECM), aracın katot, işlenen parçanın anot olarak kullanılmasıyla bir elektrolit ortamında bir elektrolitik hücre oluşturulmasıdır. Metalin çözülmesi ve elektriği iletebilen işlenen parçadan çıkarılması için, yüksek amperde, düşük voltajda akım kullanılır. ECM yoluyla dağlama, markalama, delik açma ve öğütme (frezeleme) gibi çok çeşitli işlemlerin gerçekleştirilmesi mümkündür.

Elektron ışınıyla Makineyle İşleme. Dağılmanın azaltılması için bir vakum içerisinde, elektronları ışın halinde yüksek hıza çıkarılırlar. Elektron akışı, işlenen parçanın hassas bir şekilde sınırlı bir alanına yönlendirilir, bunun üzerine, elektronların kinetik enerjisi, çıkarılacak malzemeyi eritecek ve buharlaştıracak, delik açacak ya da aşındıracak olan termal enerjiye dönüşür.

10. Aşamalarıyla  İğne (broş) Anlatımı

Silver & Gold "Dancer” Pin 

By Tami Dean 

Intermediate metalsmithing project.

STEP 1.

Draw the outline of your pin on a piece of sturdy paper. Cut it out. This will be your template. My "Dancer” pin is roughly 27mm x 32mm. 

Cut a rectangle of 22-gauge sterling silver sheet, just over the size of your desired final piece. Texture as desired - for example, using a medium-to-coarse wheel; embossing a soft texture using your rolling mill with sandpaper, cloth, lace, or even paper towel; filing a fine file texture; or chasing an overall texture with a fine stamping tool. 

STEP 2.

Anneal the sterling sheet, then pickle. While it still has that frosty pickle haze, trace your pin outline in pencil directly onto the textured sheet. Cut out the pin using a 4/0 blade, being careful to cut along the outside of the line to allow for cleanup with a file. At this point, I usually give the sterling some volume by using a plastic mallet and a section of 1" dowel that has been rounded off at one end. Put your "stake” in a vise and bend over the edges of the textured sterling with the mallet until it has a smooth, 3-D feel. 

STEP 3.

Make another template for the contrasting metal components that will decorate the face of your pin (I used 18K yellow gold). Abrade the surface softly and evenly with 400-grit sandpaper. Trace the shape from your template as you did in STEP 1. Cut out the shape, then cut another piece that you will later cut into little triangles. 

STEP 4.

Arrange the contrasting metal shape on top of the sterling piece to your satisfaction, leaving room for the triangles to be soldered. Use a pencil to mark the general area where this piece will lie on your pin. Form this piece as you did in STEP 2 so that it fits nicely to the silver piece. Draw your design to be saw-pierced onto the contrasting metal sheet. Drill holes in the appropriate places and saw-pierce your design. Center-punch, but don't drill divots for rivet holes. 

STEP 5.

Use cyanoacrylate glue to attach the pierced piece to the silver sheet so that the 2 pieces won't shift as you drill. Allow to cure for a few minutes, then drill for rivet holes, using a #61 drill bit. Heat the pieces - with the exhaust fan on - to release the glue. Pickle both sheets, then use a tiny file to clean up any uneven lines and burrs in your piercing. Use a large drill bit to ream out all the rivet holes, front and back. This will provide a bevel in which the rivet can expand when you peen it over. Finish the surface again with 400-grit sandpaper. 

STEP 6.

"Tin” the back of the second piece of contrasting sheets you cut with medium silver solder. To do this, abrade one surface with a file, heavy sandpaper, or a scraper. Next, cut small pieces of medium silver solder (sheet or wire), flux the metal, and lay the pallions about .5mm apart on the textured side of the piece. Heat the metal carefully, then use a titanium solder pik to spread it evenly over the surface as soon as it flows. Pickle. 

STEP 7.

File the soldered surface to flatten it and to remove any excess solder. Cut this piece into 3 triangles. You may want to bend these pieces slightly with pliers to match the surface of the formed silver sheet. 

STEP 8.

Flux the triangles and arrange them together on your piece, keeping in mind where the saw-pierced piece will ultimately go. I use Carborundum crystals to solder because, as I heat the piece to soldering temperature, they support the formed shape without distorting it. 

Watch carefully as you heat the piece in preparation for soldering. Heat until the solder flows. Stop soldering when you see a fluid halo of solder around each triangle. Pickle. 

STEP 9.

Cut a 3cm section of the 2.5mm sterling strip. Bend it to follow the curvature of the top of your pin as a partial frame. Flux the bottom of the strip and the top of the pin, then lay them both in place, upside down on the charcoal block. To ensure that the strip is centered front-to-back, you may need to prop the pin up or sink the strip down into the block. Use steel pins to keep the pieces in place. Lay 2 2mm pieces of medium silver wire solder along the junction of frame and sheet. Heat the pieces until the solder flows evenly across the top of the pin. Pickle. 

STEP 10.

To begin burnishing the frosty surface of the sterling, use soapy water and the brass brush. Bend about 2mm of each end of the remaining sterling strip to right angles, making a long U shape. Bend and file it to fit the back of the pin very close to the bottom. This will act to lift the bottom edge of the piece when worn so that it hangs properly. Solder using the techniques described in STEP 9. Pickle, rinse, and scrub with the brass brush. 

STEP 11.

Using a tiny but very hot flame (a Little Torch works best), form tiny balls on both ends of the 14K wire. Be sure to flux it first! Cut one end at 2.5mm, the other at 2mm. Form a ball on one end of the last piece. It should be approx. 1.5mm. Drill 3 holes in the frame with the #61 bit. They should be equidistant from each other and far forward enough for the wires to lay flat on the face of the pin when fed through. Remove the wires. Flatten the balls with a planishing hammer, apply your center punch, and drill a hole (#61) in each one. 

STEP 12.

Solder the pin findings on the back of the pin. This is tricky because you want to avoid soldering them to an area where you will be riveting. My method is to tin the findings with easy silver solder, abrade the area where the pieces will be placed, flux and position the pieces, and heat to solder. Pickle, rinse, and scrub with the brass brush. 

STEP 13.

Feed the 14K wires up through the holes in the frame, then use cyanoacrylate glue to attach the flattened balls to the face of your pin where they will be riveted. Check the back to make sure that none of the rivet holes will be too close to the hinge of the pin! Drill the pin for rivets. Place rivets in the holes, turn the piece upside down, and make tiny balls on the opposite ends of the wires, right up to the frame. Remove the rivets and heat the piece to release the glue. Pickle, rinse, and scrub with the brass brush. 

STEP 14.

Use liver-of-sulphur to blacken the entire pin, being sure to follow manufacturer's directions. I always use a brass brush on the piece between light repeated doses, rinsing quickly after each immersion. The 3 wires will be dangling freely, so don't let them get bent in the process. 

STEP 15.

You're ready to set and finish the rivets. Anneal the 18-gauge 14K wire, then cut lengths that are long enough to poke through the front and back of both metals. Put all 5 rivets through both sheets of metal. Carefully lifting the pin up from the surface of your anvil, peen straight down onto the rivet. Peen all 5 before turning the pin over and peening the other end. Repeat for rivets that will hold the wires in place. To finish the rivets, use a rubberized polishing wheel. Use a cup burr to round off the head a bit. 

STEP 16.

Set the pin stem into the hinge element. I use the kind of finding that requires a rivet to hold the stem in place. Cut off the annealed rivet, leaving only enough wire to just stick out of the holes (front and back). Use parallel pliers to squash the ends. Finish with a knife-edge rubberized polishing wheel.